క్షయ వ్యాధిని నిరోధించవచ్చా? నిపుణులు ఏమంటున్నారు?

డాక్టర్ సురేంద్రబాబు

జర్మనీ రాజధాని బెర్లిన్‌.. 1882, మార్చి 24… జీవ ధర్మ శాస్త్ర పరిశోధనా సంస్థ సమావేశ మందిరం.. వైద్యశాస్త్ర చరిత్రలో సువర్ణాక్షరాలతో లిఖించదగ్గ రోజు అది. ఎందుకంటే కొన్ని వేల సంవత్సరాలుగా మానవుడితో దాగుడుమూతలాడుతూ, మనిషి మనుగడను శాసిస్తూ, అప్పటివరకు అంతుపట్టకుండా ఉన్న ఒక భయంకర వ్యాధికి కారణమైన ‘సూక్ష్మక్రిమి’ని రాబర్ట్‌ కోచ్‌(1845-1910) అనే జర్మన్‌ శాస్త్రవేత్త కనుగొన్నారు. రాబర్ట్‌ కోచ్‌ పరిశోధన ఆధునిక యుగ జీవ, వైద్యశాస్త్ర పరిశోధనా రంగంలో ఒక ప్రధాన మైలురాయి అని ప్రముఖ శాస్త్రవేత్త పాల్‌ ఎర్లిచ్‌ అభివర్ణించారు. ఒక భయంకర వ్యాధి కారక సూక్ష్మ క్రిమిని కనుగొన్నందుకు గాను రాబర్ట్‌ కోచ్‌ కు 1905లో వైద్య శాస్త్రంలో నోబెల్‌ పురస్కారం లభించింది. ఆ సూక్ష్మక్రిమి కలుగజేసే వ్యాధి.. ఆ కాలంలో ప్రపంచవ్యాప్తంగా ప్రతి ఏడుగురిలో ఒకరిని బలిగొనేది. ఆ వ్యాధే క్షయ(ట్యూబర్‌ క్యులోసిస్‌-టీబీ).

మైకోబ్యాక్టీరియమ్‌ ట్యూబరిక్లోసిస్‌ అనే సూక్ష్మ క్రిమి క్షయ వ్యాధిని కలగచేస్తుంది. రాబర్ట్‌ కోచ్‌ పరిశోధన ఫలితంగా క్షయ వంశపారంపర్యంగా కాక, ఒక బ్యాక్టీరియా వల్ల సంక్రమిస్తుందని ప్రయోగాత్మకంగా, శాస్త్రీయంగా నిర్ధారితమయింది. క్షయ(టీబీ) అనేది దీర్ఘకాలిక అంటు వ్యాధి. నిరంతర అనారోగ్యం, మరణాల భారం భారతదేశంలో ప్రధాన ప్రజారోగ్య సవాళ్లలో ఒకటిగా ఉంది. ఇది ప్రపంచంలోని అంటు వ్యాధి వలన మరణానికి అత్యంత ముఖ్యమైన పది కారణాల జాబితాలో ఒకటిగా వుంది. ప్రపంచ ఆరోగ్య సంస్థ(WHO) ప్రచురించిన ప్రపంచ టీబీ నివేదిక ప్రకారం సుమారు 10 మిలియన్ల మంది ఈ వ్యాధితో బాధపడుతున్నారని సూచించింది.

ప్రపంచ ఆరోగ్య సంస్థ ప్రకారం, ప్రపంచంలోని అత్యంత ప్రాణాంతక అంటువ్యాధులలో టీబీ ఒకటిగా మిగిలిపోయింది. ఎన్నో వేల సంవత్సరాలుగా ఈ వ్యాధి మనిషిని పట్టి పీడిస్తోంది. చరిత్రలో చాలామంది ప్రముఖులు- నెల్సన్ మండేలా, కమల నెహ్రూ, జాన్ కీట్స్, సుభాష్ చంద్ర బోస్, శ్రీనివాస్ రామానుజన్, మహమ్మద్ అలీ జిన్నా దగ్గర నుండి అమితాబ్ బచ్చన్ వరకు ఈ వ్యాధి బాధితుల జాబితాలో వున్నారు. ఇది ప్ర‌ధానంగా ఊపిరితిత్తుల‌ను ప్ర‌భావితం చేయ‌డ‌మే కాకుండా ఒక్కోసారి మూత్ర‌పిండాలు, వెన్నెముక‌, మెద‌డు, గ‌ర్భాశయం వంటి కీల‌క అవ‌య‌వాల‌ను సైతం ప్ర‌భావితం చేస్తుంది. ఇలాంటి ప్ర‌మాద‌క‌ర‌మైన మ‌హ‌మ్మారిపై 2030 నాటికి విజ‌యం సాధించాల‌ని ప్రపంచ ఆరోగ్య సంస్థ కూడా ల‌క్ష్యాన్ని పెట్టుకుని ముందుకెళ్తోంది. ఈ వ్యాధిపై అవ‌గాహ‌న క‌ల్పించేందుకు ప్ర‌తిఏటా మార్చి 24న ప్ర‌పంచ క్ష‌య వ్యాధి దినోత్సవం జ‌రుపుతున్నారు. ఈ సంద‌ర్భంగా.. అస‌లు టీబీ ఎలా వ‌స్తుంది? ఇది ఏ అవ‌యవాల‌పై ప్ర‌భావం చూపిస్తుంది? దీన్ని ఎలా గుర్తించాలి? చికిత్స ప‌ద్ధ‌తులు వంటి పూర్తి స‌మాచారం ఒక‌సారి తెలుసుకుందాం.

భయ పెడుతున్న గణాంకాలు. ప్రపంచంలోని టీబీ కేసుల్లో దాదాపు 1/4వ వంతు (26%) భారతదేశంలోనే ఉన్నట్లు అంచనా వేయబడింది. ప్రతి సంవత్సరం సుమారు 30 లక్షల కొత్త కేసులు వెలువడుతున్నాయి. దేశంలో ప్రతి సంవత్సరం దీని కారణంగా 5 లక్షల మరణాలు సంభవిస్తున్నాయి, ప్రతి రెండు నిమిషాలకు ఒక టీబీ మరణం సంభవిస్తుంది. ఈ మరణాల వల్ల ప్రపంచం, దేశ ఆర్థిక వ్యవస్థపై కూడా భారీ ప్రభావం పడుతోంది. సాధారణమైన కొన్ని లక్షణాలు ఉన్నప్పటికీ, టీబీకి లోనైన అవయవాన్ని బట్టి లక్షణాలు వుంటాయి. 80%- పల్మనరీ టీబీ లేదా ఊపిరితిత్తుల టీబీ. 20% ఇతర అవయవ టీబీ వుంటుంది.

పల్మనరీ టీబీ లక్షణాలు

1. రెండు వారాలు లేదా అంతకంటే ఎక్కువ కాలం నిరంతర దగ్గు
2. ఛాతి నొప్పి
3. శ్వాస ఆడకపోవడం
4. కఫంలో రక్తం

అదనపు పల్మనరీ టీబీ లక్షణాలు
ప్రభావితమైన సైట్/అవయవంపై ఆధారపడి ఉంటాయి.

బ్రెయిన్ టీబీ- మెనింజైటిస్, ఫిట్స్, శోషరస కణుపు
లింఫ్ నోడ్ టీబీ- విస్తరించిన శోషరస కణుపులు, నొప్పి, వాపు
ఎముక టీబీ- ఎముకలు మరియు కీళ్ల నాశనం
ఉదర టీబీ- ప్రేగు సంబంధ అవరోధం, కడుపులో నొప్పి
గర్భాశయం- సంతానలేమి, నొప్పి
చర్మ సంబంధిత టీబీ

సాధారణ లక్షణాలు
1. బరువు తగ్గడం
2. అలసట
3. సాయంత్రం ఉష్ణోగ్రత పెరుగుదల(జ్వరం)
4. రాత్రి చెమటలు

టీబీ లక్షణాలను గమనించినట్లయితే ఏం చేయాలి?
మీరు లేదా మీకు తెలిసిన ఎవరైనా టీబీ లక్షణాలను ఎదుర్కొంటుంటే, దయచేసి చెకప్ కోసం మీ సమీపంలోని ఆరోగ్య కేంద్రాన్ని సందర్శించండి. టీబీ చికిత్స అన్ని ప్రభుత్వ ఆరోగ్య కేంద్రాల వద్ద ఉచితంగా అందుబాటులో ఉంది. చికిత్స కేంద్రాలు అని పిలువబడే ప్రైవేట్ మరియు ఎన్జీవో ఆరోగ్య సౌకర్యాలను గుర్తించింది. ప్రాథమిక వివరణలు మరియు వనరుల కోసం మీ ఫోన్‌ లో టీబీ ఆరోగ్య సాథి(TB Aarogya Saathi) యాప్‌ ని డౌన్‌ లోడ్ చేసుకోవడం ఉపయోగకరంగా ఉంటుంది. తదుపరి కౌన్సెలింగ్, మద్దతు కోసం టోల్-ఫ్రీ నంబర్ 1800-11-6666కి కూడా కాల్ చేయవచ్చు.

టీబీని ఎలా నిర్ధారిస్తారు?
రోగి నుండి తీసుకున్న క్లినికల్ నమూనాలో టీబీ బ్యాక్టీరియాను గుర్తించడం ద్వారా నిర్ధారణ చేయబడుతుంది. ఇతర పరిశోధనలు క్షయ వ్యాధిని గట్టిగా సూచించినప్పటికీ, వాటి వలన కచ్చితంగా నిర్ధారించలేరు. పల్మనరీ టీబీ కఫం స్మెర్ మైక్రోస్కోపీ, ఛాతీ ఎక్స్-రే ద్వారా నిర్ధారణ చేయబడుతుంది. ఎక్స్‌ ట్రా-పల్మనరీ టీబీలో సాధారణంగా బాక్టీరియాను ప్రదర్శించడం చాలా కష్టం, అందువల్ల క్లినికల్ అనుమానం, ప్రభావిత అవయవాన్ని బట్టి ప్రత్యేక పరీక్షల ఆధారంగా రోగ నిర్ధారణ చేయబడుతుంది. ఉదాహరణకు, ఎఫ్ఎన్ఏసీ(ఫైన్ నీడిల్ ఆస్పిరేషన్ సైటోలజీ) అనే ప్రత్యేక పరీక్ష ద్వారా శోషరస కణుపుల టీబీ నిర్ధారణ చేయబడుతుంది. అదనంగా, టీబీని నిర్ధారించడానికి ఎన్ఏఏటీ(న్యూక్లియిక్ యాసిడ్ యాంప్లిఫికేషన్ టెస్ట్) ఎక్కువగా ఉపయోగించబడుతోంది. అవి అత్యంత కచ్చితమైన, వేగవంతమైన పరమాణు పరీక్షలు. టీబీని గుర్తించడంతో పాటు, ఇది శక్తివంతమైన టీబీ వ్యతిరేక ఔషధాలలో ఒకటైన రిఫాంపిసిన్‌ కు ఔషధ నిరోధకతను కూడా గుర్తిస్తుంది.

టీబీని పూర్తిగా నయం చేయగలమా?

సూచించిన మందులను పూర్తి కాలం పాటు క్రమం తప్పకుండా తీసుకుంటే నయమవుతుంది. కోర్సు-6 నెలల నుంచి 24 నెలలు వరకు వ్యాధి ప్రభావం మరియు టైప్ ని బట్టి.

టీబీ నుండి కోలుకోవడానికి ఎంత సమయం పడుతుంది?
చికిత్స యొక్క వ్యవధి, వ్యాధి స్వభావం, చికిత్స కోసం అందుబాటులోని మందులకు నిరోధకతపై ఆధారపడి ఉంటుంది. డ్రగ్-సెన్సిటివ్ టీబీ రోగులకు, చికిత్స సాధారణంగా 6-9 నెలలు పడుతుంది. కొంతమంది రోగులు టీబీ చికిత్సకు ఉపయోగించే మందులలో ఒకటి లేదా కొన్నింటికి నిరోధకతను కలిగి ఉండవచ్చు. ఆ సందర్భంలో, చికిత్స ఎక్కువ కాలం ఉండవచ్చు. టీబీ నిర్ధారణ తర్వాత, రోగులు ఏదైనా ఔషధాలకు నిరోధకతను కలిగి ఉన్నారో లేదో తనిఖీ చేయడానికి క్యాస్కేడ్ పరీక్షను అందిస్తారు. రోగులు టీబీని బట్టి డీఆర్-టీబీ(డ్రగ్-రెసిస్టెంట్), ఎండీఆర్-టీబీ(మల్టీ-డ్రగ్ రెసిస్టెంట్), ప్రీ-ఎక్స్‌డిఆర్ (ప్రీ-ఎక్స్‌టెన్సివ్లీ డ్రగ్-రెసిస్టెంట్ టీబీ) లేదా ఎక్స్‌డిఆర్-టీబీ (ఎక్స్‌టెన్సివ్‌గా డ్రగ్ రెసిస్టెంట్ టీబీ)తో బాధపడుతున్నారు.

రోగి ఎల్లప్పుడూ వ్యాధిని ఇతరులకు వ్యాప్తి చేస్తూ వుంటాడా?
మైక్రోబయోలాజికల్ గా ధృవీకరించబడిన పల్మనరీ టీబీ రోగులు(ఊపిరితిత్తుల టీబీ ఉన్నవారు) ఇతరులకు వ్యాధిని వ్యాప్తి చేస్తారు. అయినప్పటికీ, ఈ రోగులు కనీసం 2 వారాలు యాంటీ టీబీ మందులు తీసుకుంటే, 2 వారాల తరువాత వారి నుండి వ్యాప్తి జరగదు. మందుల మొత్తం వ్యవధిని పూర్తి చేయడం ముఖ్యం. పోల్చి చూస్తే, ఇది ఇతర అవయవాలను(ఊపిరితిత్తులు కాకుండా) ప్రభావితం చేసే టీబీ కేసు అయితే, అవి అంటువ్యాధి కాదు. మాస్క్ ధరించడం వల్ల వ్యాధి వ్యాప్తిని తగ్గించవచ్చు. కాబట్టి ఏ వ్యవధిలోనైనా దగ్గు ఉన్న వ్యక్తి(ఇంకా పరీక్షించకపోయినా) మాస్క్ ధరించమని ప్రోత్సహించాలి.

టీబీ ఎలా వ్యాపిస్తుంది?
ఎవరితోనైనా ఆహారం పంచుకుంటే లేదా కరచాలనం చేస్తే ఇన్ఫెక్షన్ వ్యాపించే అవకాశం ఉందా?
ఊపిరితిత్తుల టీబీ ఉన్న వ్యక్తి మాట్లాడినప్పుడు, పాడినప్పుడు, దగ్గినప్పుడు లేదా తుమ్మినప్పుడు బ్యాక్టీరియాను గాలిలో విడుదల చేసినప్పుడు వ్యాపిస్తుంది. అయినప్పటికీ, కరచాలనం, పబ్లిక్ టాయిలెట్లు ఉపయోగించడం, ఆహారం మరియు పాత్రలను పంచుకోవడం మరియు సాధారణ పరిచయం ద్వారా టీబీ వ్యాపించదు. రోగులు చికిత్స పూర్తయిన తర్వాత వారి సాధారణ జీవితాలను కొనసాగించవచ్చు. దగ్గేటప్పుడు, తుమ్మేటప్పుడు వారు సూచనలు పాటించాలి.

టీబీ వున్న వారు ఎలాంటి ఆహారాన్ని తీసుకోవాలి?

రోగులు అవసరమైన నిష్పత్తిలో అన్ని పోషకాలను కలిగి ఉండే పోషకాహార సమృద్ధిగా, సమతుల్య ఆహారాన్ని తీసుకోవాలి. ఉదాహరణకు, ఆహారంలో తృణధాన్యాలు(మొక్కజొన్న, బియ్యం, జొన్నలు, మినుములు మొదలైనవి) ఉండవచ్చు. పప్పులు(బఠానీలు, బీన్స్, కాయధాన్యాలు మొదలైనవి), నూనె, చక్కెర, గుడ్డు, చేప మొదలైనవి.

ముఖ్యంగా పోషకాహార అవసరాలను తీర్చడానికి ప్రభుత్వం నుండి ఎలాంటి సహాయం లభిస్తుంది?

“నిక్షయ్ పోషణ్ యోజన” కింద, భారత ప్రభుత్వం టీబీ రోగులకు వారి చికిత్స యొక్క మొత్తం వ్యవధికి పోషకాహార మద్దతుగా ప్రతి నెలా 500 రూపాయలను అందిస్తుంది.

ఎవరు టీబీ బారిన పడవచ్చు?

ఎవరైనా టీబీ బారిన పడవచ్చు. కానీ, వ్యాధిని అభివృద్ధి చేసే సంభావ్యతను పెంచే కొన్ని పరిస్థితులు ఉన్నాయి. వీటి లో కొన్ని పల్మనరీ టీబీ ఉన్న వ్యక్తితో సుదీర్ఘ సమయం వుండటం, రద్దీ వాతావరణంలో ఉండటం,ధూమపానం,హెచ్ఐవీ,సంక్రమణ, పోషకాహార లోపం,మధుమేహ రోగులు,రోగనిరోధక శక్తిని తగ్గించే మందులు (యాంటీ క్యాన్సర్, కార్టికోస్టెరాయిడ్స్ మొదలైనవి) తీసుకునే రోగులు, ఊపిరితిత్తుల మచ్చలను కలిగించే సిలికోసిస్ వంటి కొన్ని ఊపిరితిత్తుల వ్యాధులు.

టీబీ ఔషధాల యొక్క దుష్ప్రభావాలు ఏంటి?
అందరూ టీబీ మందుల దుష్ప్రభావాలతో బాధపడరు. కానీ, కొన్నిసార్లు రోగులు మందులకు ప్రతికూల ప్రతిచర్యలు కలిగి ఉంటారు. వీటిలో వికారం, వాంతులు, పొట్టలో పుండ్లు, కడుపు నొప్పి, దురద, పసిరికలు మొదలైనవి ఉండవచ్చు. ఈ సందర్భంలో, రోగి డాక్టర్ ను సంప్రదించాలి. చికిత్సను ఎట్టి పరిస్థితుల్లోనూ సలహా తీసుకోకుండా ఆపకూడదు. అసంపూర్ణ చికిత్స ఔషధ నిరోధకతకు దారి తీస్తుంది.

టీబీ, కొవిడ్-19 ఎలా సంబంధం కలిగి ఉంటాయి? ఒక వ్యాధి మరొకదానికి ప్రమాద కారకంగా పనిచేస్తుందా?

టీబీ, కొవిడ్-19 రెండూ ప్రధానంగా ఊపిరితిత్తులను ప్రభావితం చేస్తాయి. అయితే, టీబీ బ్యాక్టీరియా వల్ల కొవిడ్-19 వైరస్ వల్ల వస్తుంది. ఈరెండింటి అనేక లక్షణాలు ఒకేలా ఉంటాయి. కాబట్టి, దగ్గు, జ్వరం మరియు శ్వాస తీసుకోవడంలో ఇబ్బందులు వంటి లక్షణాలు ఉంటే, కోవిడ్-19 మరియు క్షయ వ్యాధి రెండింటికీ పరీక్షించుకోవాలి. ఒకవేళ రెండూ వుంటే వ్యాధి తీవ్రత మరియు ప్రభావం అధికంగా వుంటాయి.

టీబీ, హెచ్ఐవీ ఎలా సంబంధం కలిగి ఉంటాయి?
రోగనిరోధక వ్యవస్థను ప్రతికూలంగా ప్రభావితం చేసే క్షయ వ్యాధికి హెచ్ఐవీ బలమైన ప్రమాదకారకం. హెచ్ఐవీ-నెగటివ్ వ్యక్తితో పోలిస్తే పాజిటివ్ వ్యక్తికి టీబీ వ్యాధి సోకే అవకాశం 20-40 రెట్లు ఎక్కువ.

ఉపసంహారం
టీబీ ఉపశమన వ్యూహం ప్రభావవంతంగా ఉండాలంటే, వ్యాధి గురించి ప్రజలలో అవగాహన పెంచడం, రోగులు, వారి సామాజిక అభద్రతలను అధిగమించి, టీబీ సంరక్షణను పొందేలా చూసుకోవడం చాలా ముఖ్యం.