వికసిత్ గ్రామస్వరాజ్.. వికసిత్ భారత్..!

ఎం హనుమ ప్రసాదు శర్మ, సోషల్ డెవెలప్ మెంట్ ఎక్స్ పర్ట్, ఆంధ్రప్రదేశ్

ప్రతి సంవత్సరం, జాతీయ పంచాయతీరాజ్ దినోత్సవాన్ని ఏప్రిల్ 24న జరుపుకుంటారు. గ్రామీణ ప్రాంతాల్లో స్థానిక-స్థాయి పరిపాలనను నిర్వహించేందుకు పీఆర్ సంస్థలు బాధ్యత వహిస్తాయి. భారతదేశంలో, ప్రాచీన కాలం నుండి పంచాయతీరాజ్ వ్యవస్థ ఉనికిలో ఉంది. ఇది సంస్కృత పదం. “పంచ్” అంటే ఐదు, “ఆయత్” అంటే అసెంబ్లీ. దేశంలో పంచాయత్ వ్యవస్థ మౌర్యుల శకం అంతటా విస్తృతంగా ఉపయోగించబడింది. ఇది సుమారుగా 300 బీసీఈలో ప్రారంభమైంది. స్థానిక స్వపరిపాలన అనేది ప్రామాణిక పద్ధతి. ఆ సమయంలో పరిపాలన వికేంద్రీకరించబడింది.

భారతదేశంలో పంచాయతీ రాజ్:

రాజ్యాంగ(73వ సవరణ) చట్టం 1992… ఏప్రిల్ 24, 1993 నుండి అమలులోకి వచ్చింది. పంచాయతీ రాజ్ సంస్థలకు రాజ్యాంగ హోదాను కల్పించింది. ఇది స్థానిక ప్రభుత్వాల యొక్క పురాతన వ్యవస్థ. దేశంలో పంచాయితీ రాజ్ వ్యవస్థను అమలు చేసిన మొదటి రాష్ట్రం రాజస్థాన్. దీనిని 1959 అక్టోబర్ 2న నాగౌర్ జిల్లాలో అప్పటి ప్రధాని పండిట్ జవహర్‌ లాల్ నెహ్రూ ప్రారంభించారు.

మూడు అంచెల పీఆర్ఐ వ్యవస్థలో గ్రామాలు, బ్లాక్‌ లు మరియు జిల్లాలు ఉంటాయి.

కమిటీలు
1) బల్వంత్ రాయ్ మెహతా కమిటీ, 1957
2) అశోక్ మెహతా కమిటీ, 1977
3) జీవీకే రావు కమిటీ, 1985
4) ఎల్ఎం సింఘ్వీ కమిటీ, 1986
5) ఇతర సహకార కమిటీలు: హనుమంత రావు కమిటీ(1983), కేంద్ర-రాష్ట్ర సంబంధాలపై సర్కారియా కమిషన్ (1988), పీకే తుంగన్ కమిటీ(1989), హర్లాల్ సింగ్ ఖర్రా కమిటీ(1990).

పీఆర్ఐల ప్రాముఖ్యత

ప్రజాస్వామ్య ప్రాతినిధ్యాన్ని పెంపొందించడం: పంచాయతీరాజ్ వ్యవస్థ.. గ్రామ స్థాయిలో గ్రామ పంచాయతీ, బ్లాక్ పంచాయతీ లేదా ఇంటర్మీడియట్ స్థాయిలో పంచాయతీ సమితి, జిల్లా స్థాయిలో జిల్లా పంచాయతీ వంటి మూడు స్థాయిల ద్వారా ప్రజల మధ్య సహకారాన్ని, ప్రజాస్వామ్య భాగస్వామ్యాన్ని, వికేంద్రీకరణను పెంచుతుంది.

సమర్ధవంతమైన ప్రణాళిక: భారతదేశంలోని గ్రామ పంచాయితీలు(GPs) గ్రామాల్లో ప్రాథమిక సేవలను అందించడానికి మరియు స్థానిక ఆర్థికాభివృద్ధికి ప్రణాళికలు రూపొందించడానికి అప్పగించబడ్డాయి. గ్రామసభల ద్వారా అభివృద్ధి చేయబడిన గ్రామ పంచాయతీ అభివృద్ధి ప్రణాళిక(GPDP) ప్రజా సేవల సామర్థ్యాన్ని మెరుగుపరుస్తుంది.

సుపరిపాలనను నిర్ధారిస్తుంది: సుపరిపాలనలో ‘ఏకాభిప్రాయం’ మరియు ‘భాగస్వామ్యం’ వంటి రెండు ముఖ్యమైన స్తంభాలు ఉన్నాయి. పంచాయితీ రాజ్ సంస్థలు సుపరిపాలన యొక్క రెండు స్తంభాలను నిర్ధారించడంలో సహాయపడతాయి.

చివరగా 1991లో, మాజీ ప్రధాని పీవీ నరసింహారావు ప్రభుత్వం సెప్టెంబర్‌ లో లోక్‌ సభలో ఈ ప్రయోజనం కోసం బిల్లును ప్రవేశపెట్టింది. ఆ బిల్లు చివరకు 1992లో ఉద్భవించి 1993లో అమలులోకి వచ్చింది.

“జాతీయ పంచాయతీరాజ్ దినోత్సవం 2023” థీమ్:
సుస్థిర పంచాయితీ: ఆరోగ్యవంతమైన, తగినంత నీరు, స్వచ్ఛమైన మరియు పచ్చని గ్రామాలను నిర్మించడం

PRIలు
1. జవాబుదారీతనం లేనివి
2. క్షితిజ సమాంతర మరియు నిలువు కలయిక లేకపోవడం
3. పేలవమైన పర్యవేక్షణ
4. వేతనాలలో వైవిధ్యం
5. రాష్ట్రాల అంతటా వైవిధ్యం
6. కనీస అర్హత ప్రమాణం లేదు, వంటి సమస్యలు & సవాళ్లను పరిష్కరించాలి